De Keurvorst te Ravenstein
Geplaatst op 13 april, 2014
Uithangbord bij de Keurvorst
De bekendste plek in Ravenstein (de plaatselijke herberg) is genoemd naar ‘de keurvorst van de Pfalz (Palts). Minder bekend is wie deze keurvorst was. Het gaat om één van de heren uit de huizen van Neuburg en Sulzbach die in de 17e en 18e eeuw regeerden over Ravenstein. Vanaf 1685 mochten zij de titel keurvorst van de Pfalz dragen. Zij drukten vooral een stempel op hun Nederlandse bezitting vanwege hun katholieke gezindheid.
Keurvorsten-Pfalz
Schloss Neuburg, Neuburg an der Donau
Burg Sulzbach
Keurvorsten waren vorsten die de Duitse koning of keizer mochten kiezen. Aanvankelijk was dat een groep van zeven heren, waaronder drie bisschoppen en vier wereldlijke heren, waarvan de hertog van de Pfalz er een was. In de 17e en 18e eeuw kwam er meer keurvorsten bij.
De Pfalz was een versnipperd gebied in midden-Duitsland, rond Rijn en Neckar, met Heidelberg en Mannheim als hoofdsteden. De naam Pfalz komt nu nog voor in de naam van het Bundesland Rheinland-Pfalz. De Pfalz omvatte ook kleine vorstendommen elders in Duitsland, zoals Neuburg en Sulzbach in het huidige Beieren. Dankzij het ontbreken van mannelijke troonopvolgers bij andere huizen konden de heren van Neuburg en Sulzbach in de 17e en 18e eeuw heersers over de Pfalz worden. Daarnaast regeerden zij ook over de hertogdommen Jülich en Berg (hoofdstad Düsseldorf).
1631 Wolfgang Wilhelm von Neuburg
Wolfgang Wilhelm von Pfalz-Neuburg, Anthonie van Dyck, ca. 1629
Andreaskirche in Düsseldorf, gebouwd voor de Jezuïten (1622-1629), onder Wolfgang Wilhelm
De eerste vorst uit het huis Neuburg die Ravenstein in bezit kreeg, was geen keurvorst. Wolfgang Wilhelm was wel van grote betekenis voor Ravenstein omdat hij katholiek werd en de Jezuïeten een rol gaf in zijn gebieden. Het was het begin van een contra-reformatorisch offensief. In dat kader benoemde hij in 1636 de Jezuïet Rutgerus Closs tot pastoor in Ravenstein. Wolfgang Wilhelm was geboren in Neuburg maar resideerde vooral in Düsseldorf.
1647 - Philipp wilhelm von neuburg
Philipp Wilhelm August von der Pfalz, Anoniem.
Philipp Wilhelm begon zijn loopbaan als graaf van Neuburg en hertog van Jülich en Berg. In 1685 werd hij de eerste keurvorst van de Pfalz, door het ontbreken van mannelijke troonopvolgers in dat gebied. Hij verbleef vooral in Düsseldorf. In 1679 droeg hij de regering over Jülich en Berg over aan zijn zoon Johann Wilhelm over en trok hij zich terug in Neuburg. In 1672 bezocht Philipp Wilhelm Brabant, na de inval van de Franse koning Lodewijk de Veertiende in Nederland. Hij zou deze hebben gefeliciteerd met zijn overwinning en hem bedankt hebben voor de teruggave van Ravenstein. Vervolgens zou hij in Ravenstein de pastorietuin hebben teruggegeven aan de pastoor. Deze was gekaapt door de gouverneur van de Staatse troepen.
1690 - Johann Wilhelm von Neuburg
Johann Wilhelm had weliswaar Neuburg in zijn naam, maar hij is geboren en gestorven in Düsseldorf. Hij maakte van die stad een centrum van politiek en kunst. Hij verzamelde schilderijen en ontving musici (Corelli, Händel). Hij was een populaire man met als bijnaam ‘Jan Wellem’. Op de huidige Rathausplatz staat zijn ruiterstandbeeld. Hij ligt begraven in de Andreaskirche. Op 6 augustus 1695 bezocht hij Ravenstein. Volgens Hermans (Charters, nr. 232) was het halve land ‘opontboden’, inclusief de schutterij met gilde-vaandels.. Terwijl hij met zijn gevolg binnentrok, luidden de klokken en brandde het geschut los. Johann Wilhelm gebruikte het middagmaal op het kasteel en keerde daarna terug naar Nijmegen. Hij schonk 25 tonnen bier voor de schutterijen. Twee jaar later bezocht hij Megen, dat hij had gekocht van een collega-vorst.
1716 – Karl Philipp von Neuburg
Karl Philipp, J Ph van der Schlichten, circa 173, Reiss-Engelhorn-Museum, Mannheim
Met Karl Philipp verlaten de Neuburgse heren Düsseldorf. Hij is zelfs nooit in Düsseldorf geweest. Aanvankelijk was Heidelberg zijn residentie. Hij kreeg daar ruzie over het gebruik van de Heiliggeistkirche, bezocht door protestanten én katholieken. Daarop vertrok hij naar Mannheim en liet daar een nieuw kasteel bouwen, na Versailles het grootste van Europa. Tijdens zijn bewind kwamen de zusters Augustinessen van Nuenen naar Deursen. Zij kregen van hem toestemming om daar het klooster Soeterbeeck te stichten. Karl Philipp stemde ook toe in de oprichting van een loterij om geld voor een nieuwe kerk (Sint Lucia) bijeen te brengen.
1742 Karl Theodor von Sulzbach
Karl Theodor, Anna Dorothea Therbusch, 1763, Reiss-Engelhorn-Museen, Mannheim Standbeeld Karl Theodor op de Alte Brücke in Heidelberg
Omdat vanuit Neuburg geen mannelijke troonopvolger beschikbaar was gingen de bezittingen over op het huis Sulzbach. Karl Theodor was geen onbekende, want hij verbleef in zijn jeugd aan het hof van zijn oom Karl Philip in Mannheim. Die liet hem studeren, o.a. in Leuven en in Leiden. Karl Theodor werd in 1777 dubbel keurvorst; behalve van de Pfalz ook van Beieren, waar eveneens een mannelijke troonopvolger ontbrak. Hij verhuisde toen zijn hof naar München. Van zijn moeder erfde hij het Markiezaat van Bergen op Zoom. Hij verfraaide Düsseldorf met een kasteelpark (Hofgarten) en liet het imponerende Schloss Benrath bouwen. In Ravenstein begunstigde hij de oprichting van een Latijnse school (Gymnasium Aloysianum) met Jezuïeten als leraren. Hij stierf, kinderloos, in 1799. Ravenstein en andere bezittingen had hij toen al afgestaan aan het Franse revolutionaire bewind. Herberg De Keurvorst in Ravenstein is vernoemd naar deze man.
Keurvorsten van Brandenburg
Ravenstein had vóór 1631 nog twee keurvorsten als landsheer: Johann Sigismund en Georg Wilhelm von Brandenburg. Hun invloed was beperkt omdat zij in meerdere oorlogen verwikkeld waren, waaronder de strijd om de bezittingen van Kleef. Ravenstein was betwist gebied van 1609 tot 1614, toen het verdrag van Xanten werd gesloten. Maar ook na dat verdrag was Ravenstein inzet van een politiek schaakspel, tot de komst van het huis Neuburg in 1631. De keurvorsten van Brandenburg waren protestants. Voor de katholieken in Ravenstein betekende dit dat zij weinig ruggensteun kregen in een vijandige omgeving met een garnizoen van Staatse soldaten. Deze waren in Ravenstein gelegerd en legden vanaf 1621 nieuwe vestingwerken aan. Georg Wilhelm had een grote som geld geleend van de Republiek in ruil voor de bezetting door het garnizoen.
Bronnen
Neue Deutsche Biographie; Historisches Lexikon Bayerns; Düsseldorf Stadtarchiv/Stadtgeschichte
www.rheinische-geschichte.lvr.de; www.dr-bernhard-peter.de; www.heraldik-leitfad;
Haus der Bayerischen Geschichte; www.pfalzneuburg.de; A, van Hoogstraaten, Aanteekeningen op het Land van Ravenstein…Uden, 2008; Joost Vlemmix, De geschiedenis van het Land van Ravenstein, 2011.